ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 10، دی 1401 ، شماره پی در پی 80

ظرافتها و شگفتیهای هنری در تصویرسازی غزل معاصر بر پایۀ تداعی تصویر (با تکیه بر دفتر همراه باران؛ غزلیات امید مجد)

صفحه (269 - 284)
پگاه محمودی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1401

چکیده

زمینه و هدف:یکی از کارکردهای اساسی متون ادبی و اهداف ویژۀ آن تولید معانی متکثر است. با مداقه و واکاوی شبکه های پنهان و درونی ذهن مؤلف میتوان نشان داد چگونه یک واژه توانایی آن را دارد که در ذهن و زبان شاعر برآیندهای متفاوتی بیابد.هدف اصلی این پژوهش بررسی سازه های غزلیات امید مجد در ساخت تصویر و معنی میباشد تا نشان دهیم چگونه شاعر توانمند توانسته در راستای خلق تصاویر، معانی تازه ای ایجاد نماید و خواننده از رهگذر کشف پایه های تخیّل چگونه میتواند به زیرساخت تفکرساز شاعر دست یابد.

روش مطالعه:این پژوهش به ‌شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و روش سندکاوی در دفترشعر «همراه باران» از غزلیات امید مجد انجام شده است.

یافته ها:یافته های پژوهش حاکی از آن است که سازه های گوناگون تخیّل شاعر موجب بازیهای زبانی متفاوت و خلق ژرف‌ساختهای معانی با شبکۀ ارتباطی گوناگون در کلام میشود که در نگاه اول و با تکیه بر بلاغت معمول و مألوف قابل درک نمیباشد و نمیتوان به عمق معنایی آن پی برد.

نتیجه گیری:دقّت و اهتمام مجد در بکار بردن شبکۀ تصاویر سبب ظرافتهای بلاغی و خلق معانی تازه در غزلیات وی شده است که نشان از سطح دانش و ذوق ادبی بسیار بالای شاعر دارد.

کلمات کلیدی
امید مجد , غزل معاصر , شبکۀ تداعی معنی , بلاغت تصویر

• ابوالفداء. عمادالدین اسماعیل بن علی (1349). تقویم البلدان. ترجمۀ عبدالحمید آیتی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. صص 557 ـ 511.
• استعلامی. محمد (1388). درس حافظ. تهران: سخن. ص 241.
• اکبری گندمانی. هیبت الله و عباسی. حجت (1387). پژوهشی دربارۀ سه اسطورۀ گیاهی در مثنوی معنوی. فصلنامۀ زبان و ادب. شمارۀ 37. صص 28 ـ 9.
• حافظ شیرازی. خواجه شمس الدین محمد (1371). دیوان حافظ. تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی. چاپ چهارم. تهران: اساطیر.
• ریچارد. ای . ار (1382). فلسفۀ بلاغت. ترجمۀ علی محمدی آسیابادی. تهران: قطره. صص 65 ـ 62.
• سیاسی. علی اکبر (1355). علم النفس یا روانشناسی از نظر تربیت. تهران: دهخدا. ص 156.
• صادقی. لیلا (1390). شناخت جهان متن رباعیات خیام بر اساس نگاشت نظام با رویکرد شعرشناسی شناختی. جستارهای ادبی. شمارۀ 175. صص 129 ـ 107.
• مجد. امید (1399). همراه باران. تهران: امید مجد.
• محمدی. دادرس و اکرمی. میرجلیل (1400). تحلیل کارکردهای عنصر تیغ در شبکه های تداعی غزل صائب. پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان. (31) 19، صص 238 ـ 215.
• مظفری. علیرضا و حبیبی. پریسا (1394). تحلیل ژرفساخت استعارۀ دختر رز با تأکید بر شعر حافظ. فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. (38) 11، صص 235 ـ 201.